TANZİMAT REFORMLARI ÇERÇEVESİNDE ORHANİYE (BOTEVGRAD) KAZASI’NIN KURULUŞ VE TEŞKİL SÜRECİ

Özet

Bu çalışma, Tanzimat dönemi taşra reformlarının uygulanışını Orhaniye (Botevgrad) Kazası örneği üzerinden incelemeyi amaçlamaktadır. XIX. yüzyılda Osmanlı Devleti’nde merkezîleşme sürecinin önemli bir aşamasını oluşturan 1864 Vilayet Nizamnamesi, taşra idaresinin yeniden yapılandırılmasında belirleyici bir rol oynamıştır. Bu çerçevede Tuna Vilayeti, söz konusu idarî düzenlemelerin ilk ve en kapsamlı biçimde uygulandığı bölge olarak öne çıkmış; Orhaniye Kazası ise planlı kuruluş süreci, imar faaliyetleri ve yerel katılım boyutlarıyla dikkat çekici bir örnek teşkil etmiştir. Çalışmada Orhaniye Kazası’nın kuruluşu ve teşkili; idarî, mali, mekânsal ve toplumsal yönleriyle ele alınmıştır. Araştırma, Osmanlı arşiv belgeleri, vilayet salnâmeleri ve dönemin süreli yayınları başta olmak üzere birincil kaynaklara dayanmaktadır. Elde edilen bulgular, Orhaniye Kazası’nın mühendislik esaslarına dayalı imar anlayışı, merkezî denetim ile yerel temsiliyet arasındaki denge, halkın kalkınma sürecine aktif katılımı ve muhacirlerin iskânına yönelik uygulamalar bakımından Tanzimat taşrasında “model kaza” niteliği taşıdığını ortaya koymaktadır. Bu yönüyle çalışma, Tanzimat dönemi taşra idaresine ilişkin literatüre yerel ölçekte ayrıntılı bir örnek sunmakta ve benzer kazalar üzerine yapılacak karşılaştırmalı araştırmalar için analitik bir zemin oluşturmaktadır.